Czy zastanawiałeś się kiedyś, co kryją podziemne korytarze i tunele pod Pałacem Saskim w Warszawie? Ten majestatyczny budynek, będący niegdyś jednym z najważniejszych ośrodków politycznych w Polsce, skrywa wiele sekretów z przeszłości. W nadchodzących rozdziałach tej serii, poznasz historię tego niezwykłego miejsca, jego archeologiczne odkrycia oraz tajemnice ukryte w jego architekturze.
Przez lata Pałac Saski odgrywał kluczową rolę w dziejach Warszawy, będąc świadkiem wielu ważnych wydarzeń historycznych. Dziś jego podziemia wciąż kryją w sobie liczne relikty przeszłości, czekające na odkrycie. Czy nadszedł czas, aby odsłonić te tajemnice i pozwolić im przemówić?
Historia Pałacu Saskiego
Pałac Saski to niezwykle znaczący obiekt w historii przedwojennej Warszawy. Jego oryginalne założenie sięga XVIII wieku, kiedy to powstała królewska rezydencja według projektu architekta Adama Idźkowskiego. Pałac przechodził kilkukrotne przebudowy, w tym w latach 1713-1724 oraz 1839-1842, kiedy to zmieniono jego styl na klasycystyczny.
W okresie międzywojennym Pałac Saski pełnił rolę siedziby Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Miejsce to stało się również tłem dla ważnych wydarzeń historycznych – w 1925 roku umieszczono tu Grób Nieznanego Żołnierza, a w latach 1930-1937 mieściło się w nim Biuro Szyfrów, gdzie dokonano przełomowych odkryć w dziedzinie łamania kodu niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma.
Niestety, w 1944 roku Pałac Saski został zniszczony przez wojska niemieckie. Ocalał jedynie fragment kolumnady, który po wojnie stał się miejscem upamiętnienia i rekonstrukcji Grobu Nieznanego Żołnierza. Dziś miejsce to jest symbolem przedwojennej świetności Warszawy i przypomina o bogatej historii Pałacu Saskiego.
Archeologiczne odkrycia
Podczas prowadzonych w ostatnich latach prac archeologicznych na terenie dawnego Pałacu Saskiego odkryto liczne artefakty z różnych okresów historycznych. Wykopaliska te dostarczyły cennych informacji na temat codziennego życia mieszkańców tego niegdyś imponującego obiektu.
Badacze natrafili na fragmenty ceramiki, monety oraz elementy wyposażenia wnętrz, które odzwierciedlają zabytkową architekturę i codzienność pałacu. Ponad 4 tysiące metrów kwadratowych powierzchni przeznaczono do przebadania, a podczas dwóch sezonów badawczych w latach 2006 i 2008 zinwentaryzowano przeszło 40 tysięcy artefaktów.
Odkryto także ślady po działaniach wojennych – łuski nabojów do karabinów Mauser, świadczące o walkach, które toczyły się na tym terenie podczas II wojny światowej. Prace archeologiczne, prowadzone przez konsorcjum specjalistów, trwają do dziś i mają na celu poszerzenie naszej wiedzy na temat reliktów przeszłości ukrytych pod powierzchnią Pałacu Saskiego.
Dzięki tym wykopalisko poszerzono wiedzę na temat użytkowania tego terenu już przed wzniesiem samego pałacu. Odkryto także pozostałości fortyfikacji okalających Warszawę, wzniesionych na polecenie Zygmunta III Wazy. Znaleziono również kompleksy piwnic powstałe od XVII do XX wieku, w tym pozostałości po pałacu Morsztyna.
Relikty przeszłości
Odkrycia dokonane na terenie dawnego Pałacu Saskiego w Warszawie rzucają nowe światło na historię tego miejsca. Zachowane relikty obejmują fragmenty fundamentów, piwnic oraz cenne elementy architektoniczne, które stanowią bezcenne źródło wiedzy o technikach budowlanych i architekturze z XVIII i XIX wieku. Oprócz samych pozostałości pałacu, archeolodzy natrafili także na ślady wcześniejszej zabudowy tego terenu.
Podczas badań terenowych, prowadzonych w ramach inwestycji odbudowy Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz trzech kamienic, znaleziono wiele interesujących artefaktów. Wśród nich były łuski nabojów do karabinu typu Mauzer, w tym polskiej produkcji, a także fragment orzełka z żołnierskiej czapki z okresu II wojny światowej. Odkrycia te rzucają nowe światło na burzliwą historię tego miejsca.
Prace archeologiczne, które potrwają do końca tego roku, mają na celu nie tylko odkrycie kolejnych relikty przeszłości, ale także ochronę istniejącej zieleni miejskiej. Dotychczasowe wykopaliska objęły ponad 4 tysiące metrów kwadratowych powierzchni, a archeolodzy przeprowadzili pierwsze kompleksowe działania na tym terenie od końca II wojny światowej. Odkryte zabytki, takie jak radio detektorowe z lat 30. czy fragmenty XVIII-wiecznej porcelany, będą prezentowane na wystawie „Skarby Pałacu Brühla”.
Tajemnice architektury
Pałac Saski reprezentował klasycystyczny styl architektoniczny z elementami baroku. Jego monumentalna fasada z kolumnadą była imponującym widokiem w przedwojennej Warszawie. Wnętrza budynku były równie bogate, zdobione freskami i sztukateriami, które nadawały mu pałacowego charakteru.
Odkryte podczas wykopalisk fragmenty oryginalnej architektury pozwalają częściowo zrekonstruować wygląd tego niezwykłego obiektu. Badania archeologiczne dostarczają wielu fascynujących informacji na temat tajemnic architektonicznych, ukrytych pod ziemią przez dziesięciolecia. Dzięki nim możemy lepiej zrozumieć unikatowy styl architektoniczny Pałacu Saskiego oraz docenić jego wyjątkowe detale.
Ślady historii, odkrywane stopniowo w podziemiach i fundamentach, rzucają nowe światło na architektoniczne dziedzictwo Pałacu Saskiego. Tajemnice tej budowli, ukryte w jej strukturze, stopniowo ujawniają się przed badaczami, pozwalając lepiej poznać jej wyjątkowy styl architektoniczny i cenione detale.
II wojna światowa
Podczas II wojny światowej Pałac Saski, będący symbolem polskiej państwowości, został poważnie uszkodzony. W 1944 roku, po upadku Powstania Warszawskiego, budynek został całkowicie wysadzony przez okupujących Warszawę Niemców. Zniszczenie tego historycznego obiektu było częścią planowej akcji mającej na celu zniszczenie Warszawy przez niemieckiego okupanta.
Szacowane całkowite straty materialne poniesione przez miasto i jego mieszkańców podczas II wojny światowej wyceniono na 18,20 miliardów przedwojennych złotych, co w przeliczeniu na dzisiejszą wartość stanowi około 45,3 miliardów dolarów. Pałac Saski, podobnie jak inne podobne obiekty, został ograbiony i pozbawiony swojego wewnętrznego wystroju podczas zniszczeń Warszawy przez Niemców po upadku Powstania Warszawskiego.
Pomimo dramatycznych zniszczeń, część budynku, w tym kolumnada nad Grobem Nieznanego Żołnierza, udało się ocalić. Prace nad odbudową Pałacu Saskiego jako miejsca o szczególnym znaczeniu państwowym i wojskowym w okresie międzywojennym w II Rzeczypospolitej trwają do dziś.
Plan odbudowy
Obecnie trwają intensywne prace nad planem odbudowy Pałacu Saskiego. Projekt ten zakłada kompleksową rekonstrukcję historycznej bryły budynku, z zachowaniem oryginalnych elementów architektonicznych. Celem tej ambitnej inwestycji jest przywrócenie Pałacu Saskiego jako ważnego elementu tkanki miejskiej Warszawy i upamiętnienie bogatej historii tego miejsca.
Szacowany koszt projektu odbudowy Pałacu Saskiego i sąsiedniego Pałacu Brühla wynosi łącznie 2,5 miliarda złotych. Sama inwestycja w Pałac Saski w 2024 roku pochłonie około 30 milionów złotych. Prace rekonstrukcyjne mają zakończyć się do 2030 roku, a budynki zachodniej pierzei placu Piłsudskiego po odbudowie będą przeznaczone na cele publiczne, takie jak siedziba Kancelarii Senatu RP i Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego.
Odtworzony kompleks pałacowy ma stać się miejscem ogólnodostępnym, służącym działalności kulturalnej, edukacyjnej oraz społecznie użytecznej. Planowane są m.in. przestrzenie wystawiennicze, lokale gastronomiczne oraz sale konferencyjne. Koncepcja odbudowy Pałacu Saskiego została niedawno wyróżniona prestiżową nagrodą International Architecture Award 2024, co potwierdza wysoką jakość i atrakcyjność tego projektu.
